Philippe Frutier vliegt al sinds 1996 in zijn eenmotorige toestel rond op zoek naar die unieke foto. Vanuit de lucht gezien vormen Arras en het Pays d’Artois een lappendeken van verborgen schoonheden. Ontmoeting met hij die ons weet te ontroeren zonder in het cliché te vervallen.
U bent het bewijs dat u een puur product van de aarde kunt zijn en een piloot kunt worden.
Dat blijkt. Ik ben de zoon van een boer, ik kan niet meer nuchter zijn. Als kind kende ik alleen de supersnelle Fouga Magister die de geluidsbarrière boven de familieboerderij doorbrak met een angstaanjagende knal.
Ik heb mijn jeugd doorgebracht in een kleine boerderij ten zuiden van Arras. Ik raakte de aarde aan, ik keek naar de dieren, ik luisterde ‘s avonds naar de natuur. Ik heb altijd van deze magische momenten van de avondschemering gehouden, waar de stilte heerst.
Maakt stilte deel uit van uw dagelijks leven?
In een ander leven was ik een commercieel directeur met alles wat dat met zich meebrengt zoals een cultus van prestaties, ijdelheid, lawaai.
Ik spreek al van een menigte bij meer dan vier mensen. Men luistert niet meer naar elkaar. In mijn cockpit ben ik ver verwijderd van dit absurde tumult. Maar vergis u niet, stilte is maar één onderdeel. Op een hoogte van 300 meter, zittend achter mijn enkele motor, ben ik niet alleen. Er zijn vogels, radioberichten van andere piloten, contacten met luchtverkeersleiders, wolken ook.
Waarvan u zegt dat ze uw vrienden zijn?
Ik fotografeerde een ongelofelijke wolk boven Achicourt op weg naar het hoofdplein boven de citadel van Arras.
Waarvan u zegt dat ze uw vrienden zijn?
Ik fotografeerde een ongelofelijke wolk boven Achicourt op weg naar het hoofdplein boven de citadel van Arras.
Une pure merveille. On slalome autour d’un nuage, ça donne de la consistance, ça piège la lumière. Je vous assure qu’un coucher de soleil sur Aubigny-en-Artois au moment des moissons avec des cumulonimbus en arrière-plan est un moment d’une rare émotion.
Tegelijkertijd wordt een graanveld bij u een vlag. Bent u zich bewust van deze tegenstelling?
Het beeld vanuit de lucht geeft niet alleen nieuwe perspectieven, maar hertekent ook onverwachte landschappen. De strandcabines in Blériot worden pianotoetsen, de restjes van de glasfabriek van Arques worden een abstract schilderij, het bezinkbassin van de suikerfabriek van Boiry-Sainte-Rictrude vormen een gezicht van de aarde, zoals geobserveerd vanuit een satelliet. Het is een spel.
“La vision aérienne ne se contente pas de donner de nouvelles perspectives, elle redessine des paysages inattendus.”
Wat doorgaat tot er parallellen worden getrokken tussen twee sites. Dat gebeurt vanzelf?
Ja en nee. Ik wist bijvoorbeeld niet zeker of de terril van Roost-Warendin en de boeien van het Bagatelle-park er van bovenaf gezien uit zouden zien als twee spiralen. Maar na meer dan 5000 uur vliegen, zijn het dit soort verrassingen die me steeds terug in het vliegtuig jagen.
Als men dit werk doet, wordt men activist. Waarom?
Omdat ik in twintig jaar luchtfotografie dingen heb zien evolueren. De opkomst van het stedelijk gebied, de erosie van de Opaalkust, de vermenigvuldiging van windmolenparken, de modderstromen die niet meer onder controle zijn omdat de aarde ze niet meer absorbeert. Achter een foto zit altijd een boodschap.
Maar niet noodzakelijk negatief. De foto kan een economische ontwikkelingslogica zoals het Delta 3-platform belichten. Ze kan de wereld laten zien wat de betekenis is van kolossale projecten zoals de tunnel onder het Kanaal. Ze kan ook getuigen van de bloei van de oude terrils waar we nu op lopen.
Bovendien vult de luchtfoto voor u de wandeling aan. Kunt u dat uitleggen?
Neem de abdij van Saint-Vaast, het meest indrukwekkende monument van Arras. Te voet ziet u alleen maar stukjes en beetjes.
Het is onmogelijk om een overzicht te krijgen. Vanuit een vliegtuig verschijnt het monument niet alleen in zijn geheel maar ook op de juiste schaal. De geografie vanuit de lucht zet de dingen op hun juiste plaats, zonder vriendjespolitiek, in alle objectiviteit.
Vliegen betekent ook de geschiedenis begrijpen. Wat bedoelt u daarmee?
Dat een foto een open boek is over het verleden. Toen ik in 1996 begon, heb ik een fotocollectie van zo’n 200.000 foto’s teruggevonden die tussen 1960 en 1995 zijn genomen. De A1-snelweg bestond niet, de kolenmijnen waren nog steeds in bedrijf en het reusachtige Actiparc was nog niet gepland.
Vue aérienne du lieu historique National du Canada de la crête de Vimy
Vandaag is dit alles gewiste of geschreven geschiedenis. Er is nog iets anders dat minstens zo belangrijk is: de kleur van de aarde. Zij geeft alle aanwijzingen. Hoe donkerder het is, hoe natter het is, hoe meer het uitgegraven is. Zo komt in het voorjaar het spook van de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog overal terug. Maar we kunnen nog veel verder teruggaan. Tot de Gallo-Romeinse villa’s. Alles is leesbaar.
Dat is 2000 jaar in 15 minuten vliegen… Is dat niet wat beperkend?
Nee, want luchtfotografie is geen discipline die beperkt maar verenigt. Het zijn de kinderen die me hiervan het bewijs hebben geleverd. De jonge mensen van tegenwoordig voelen zich prima thuis in 3D, Google-earth of meeslepende videogames. Voor hen is luchtfotografie hetzelfde. Als ik naar een school in Gavrelle ga om luchtfoto’s te laten zien, kunnen ze meteen alles onderscheiden.
“Nee, want luchtfotografie is geen discipline die beperkt maar verenigt. “
Dus voor u “neemt” men geen foto, maar “geeft” men een foto?
Ja. Niets is van mij.
Geen kasteel, geen rivier, geen gebouw, geen begraafplaats. Bovendien is er geen aanspraak op de eeuwigheid op de foto’s. Ik hoop alleen dat ze iets nieuws brengen.